Czy można powiedzieć, że święty Pius X to papież zapomniany? Przecież sylwetka tego biskupa Rzymu ciągle trwa w pamięci katolików, szczególnie tych wiernych tradycyjnemu nauczaniu i tradycyjnym formom pobożności. Niestety jednak główny nurt Kościoła wolałby wymazać tę postać oraz jego dokonania. Dlaczego?
Między bajki włożyć należy koncepcje głoszące, że Giuseppe Sarto, późniejszy Pius X, to syn Polaka. Bezapelacyjnie święty papież był Włochem, potomkiem prostych i ubogich ludzi niezwykłej pobożności. Wykształcenie zdobył dzięki wytrwałości i stypendium od kardynała Giacomo Monico. Jak się później okazało, patriarcha Wenecji łożył na edukację swojego następcy.
Wesprzyj nas już teraz!
Jako młody ksiądz, a potem proboszcz, dbał Giuseppe Sarto o biednych i głodnych, gdyż sam doskonale znał ubóstwo. Pokazał się też wtedy jako doskonały kaznodzieja. Później, jako biskup Mantui a następnie Wenecji, zachęcał duchownych, by głoszone przez nich kazania trafiały do duszy, a nie serca. Przestrzegał przed próżnym aktorstwem.
Dbał jednocześnie biskup Sarto o poziom edukacji duchownych w diecezjach, którymi zarządzał. Wtedy też w seminariach pojawiły się studia biblijne, zajęcia z historii Kościoła i ekonomii społecznej, a przyszły papież pokazał, że potrafi bronić katolickiej liturgii przed zgubnymi zapożyczeniami z kultury świeckiej – rozpoczął „oczyszczanie” muzyki kościelnej. Dzieło kontynuował jako biskup Rzymu.
„Kościół więc wolnym być powinien od wszystkiego, co zniekształca, lub choć tylko zmniejsza pobożność i skupienie wiernych, co daje powód do niechęci lub zgorszenia, co przede wszystkim obraża powagę i świętość obrządków i co nie zgadza się z godnością Domu Modlitwy i Majestatu Bożego” – pisał będąc już papieżem w Motu Proprio Inter pastoralis officii sollicitudines z roku 1903.
Na tron Piotrowy został Giuseppe Sarto wybrany po śmierci niezwykłego papieża Leona XIII. Jako papież Pius X nie próżnował i błyskawicznie rozpoczął starania o realizację hasła: Omnia instaurare in Christo (odnowić wszystko w Chrystusie).
W encyklice Pascendi Dominici Gregis z 1907 roku święty papież potępił herezję modernizmu, określonego w dokumencie jako „synteza wszystkich herezji”. Walcząc z tą pleniącą się wtedy błędną nauką opracował przysięgę antymodernistyczną.
„Silnie się trzymam i do ostatniego tchu trzymać się będę wiary Ojców w niezawodny charyzmat prawdy, który jest, był i zawsze pozostanie w następcach Apostołów na biskupim urzędzie; stąd wyznaję, że Kościół nie tego się trzyma, co może się wydać lepszym i odpowiedniejszym do stopnia kultury danego wieku, ale trzyma się absolutnej i niezmiennej prawdy, od początku głoszonej przez Apostołów, prawdy, w którą inaczej wierzyć, albo inaczej rozumieć jej nie wolno” – ślubowali wszyscy nowo wyświęcani kapłani. Obowiązek ten zniesiono dopiero po soborze watykańskim II, w roku 1967.
W celu przeciwstawienia się błędom racjonalizmu Pius X powołał Papieski Instytut Biblijny. Jednak papież zwalczający modernizm nie był obskurantem. Tam gdzie dobro duchowe wiernych wymagało zmian w obrzędach, tam je wprowadzał. Tak było na przykład z dekretem z roku 1905, w którym papież zniósł obowiązek przystępowania do spowiedzi przed każdym przyjęciem Komunii Świętej. Pięć lat później biskup Rzymu obniżył wiek przyjmowania Pierwszej Komunii przez dzieci, gdyż chciał, by ich niewinne dusze jak najszybciej poznały Pana Jezusa, zanim zostałyby zaatakowane przez siły ciemności.
Papież dążył też do odnowy karności duchowieństwa, zreformował kurię i procedurę konklawe, znosząc m.in. procedurę ekskluzywy czyli veta monarchów wobec wyników wyboru biskupa Rzymu. Pius X zainicjował prace nad reformą prawa kanonicznego, którą dokończył w roku 1918 jego następca, Benedykt XV.
Za pontyfikatu Piusa X rozpoczął się we Francji trwający do dzisiaj polityczny antyklerykalizm. W roku 1905 Republika zerwała konkordat, zlikwidowała większość klasztorów, wypędziła zakonników, odebrała Kościołowi własność i próbowała narzucić ograniczające wolność Kościoła prawa. Papież nie zgodził się na to i wbrew władzy mianował 40 biskupów na wakujących dotąd diecezjach. Podobna antykościelna fobia opętała w roku 1911 umysły rządzących wtedy Portugalią. W obu przypadkach Pius X zakazał księżom iść na ustępstwa wobec władz.
Schorowany papież próbował w roku 1914 ostatkiem swoich sił nie dopuścić do samozagłady Europy, jednak mimo jego orędzia narody Starego Kontynentu zdecydowały się na wyniszczającą wojnę. Niedługo po rozpoczęciu konfliktu święty papież Pius X odszedł do wieczności.
W swoim testamencie papież i zarazem franciszkański tercjarz napisał: „Ubogim urodziłem się, ubogim żyłem, ubogim chcę umrzeć”. Beatyfikacji i kanonizacji biskupa Rzymu kierującego Kościołem w latach 1903-1914 dokonał papież Pius XII już po II Wojnie Światowej. Wspomnienie liturgiczne Piusa X przypada 21 sierpnia – w rocznicę jego śmierci.
Michał Wałach
ZOBACZ RÓWNIEŻ
Poczet papieży zapomnianych: trzech Wielkich
Poczet papieży zapomnianych: prymat nad Cesarstwem
Poczet papieży zapomnianych: Pius dobry na wszystko
Poczet papieży zapomnianych: odnowić wszystko w Chrystusie
Poczet papieży zapomnianych: oddali życie za Chrystusa
