1 lutego 2019

Ksiądz, który mówił jak jest. Czy nauczył nas polityki?

(Repr. Piotr Mecik/FORUM )

Ksiądz jako myśliciel polityczny? Coraz mniej duchownych chce pełnić taką rolę, a i społeczeństwo coraz mniej ochoczo odnosi się do kapłanów „mieszających się do polityki”. Istnieją jednak sprawdzone wzorce – oto ksiądz Piotr Skarga w Kazaniach Sejmowych poruszał tematykę relacji między Kościołem a państwem, problemów ustrojowych, a także bronił społecznej hierarchii i ładu. 

 

Szczególnie współcześnie brzmi dokonane przez Piotra Skargę (ur. 2.II.1536) napiętnowanie wad narodowych. Jak pisał „pierwsza jest – nieżyczliwość ludzka do Rzeczypospolitej i chciwość […]. Druga – niezgody i rozterki sąsiedzkie. Trzecia – naruszenie religii katolickiej i wady heretyckiej zarazy. Czwarta – osłabienie władzy i dostojności królewskiej. Piąta – prawa niesprawiedliwe. Szósta – grzechy i złości jawne, które się przeciw Panu Bogu podniosły i pomsty od niego wołają”.

Wesprzyj nas już teraz!

 

Czyż dziś również wielu nie kieruje się raczej prywatą zamiast dobrem wspólnym? Widać to choćby w tak licznych aferach z udziałem wysoko postawionych polityków czy ludzi „biznesu”. Do korupcji dochodzą kłótnie rodzinne, często wynikające z odmiennych poglądów politycznych.

Szerzą się też grzechy – w tym te wołające o pomstę do nieba. Chodzi tu o morderstwa – także te dokonywane w majestacie prawa, których ofiarami padają nienarodzone dzieci. Jak się szacuje około 1000 z nich ginie rocznie wskutek „legalnej” aborcji. Szerzy się też tolerancja dla grzechów nieczystych.

 

Hierarchia

Jednym z najłatwiej dostrzegalnych problemów w III Rzeczypospolitej jest zazdrość wobec osób, którym powodzi się lepiej. Wynika to z niechęci do nierówności jako takiej. Tymczasem ksiądz Skarga mówił jasno „musi być nierówność w Rzeczypospolitej. Jeden zacniejszy niźli drugi, jeden wyższy w stanie, a drugi niższy; jeden większą cześć ma, drugi mniejszą. Jako Mędrzec mówi: nie dziwuj się, iż nad wysokiego jest wyższy, i drugi jeszcze wyższy, a ziemi wszystkiej król rozkazuje i ona mu służy. Przeto hardość jest wielka i głupstwo, gdy się wszyscy równymi sobie czynią”.

 

Dziś tego typu słowa rzadko się słyszy z ust duchownych. Króluje ideologia równości, kult biedy przeradzający się nieraz w zwykłą pochwałę dziadostwa. To jednak prowadzi do społecznych niepokojów i wrogości. Czy nienawiść i walka klas jest zgodna z katolicką nauką społeczną? Nic bardziej mylnego, a zwracał na to uwagę już święty Paweł.  

 

Ksiądz Skarga do opisu społeczeństwa używa metafory ciała ludzkiego, znanego już z pism świętego Pawła. Podkreśla, że odmienność ról społecznych łączy się z wzajemną jednością i współpracą. Jak pisał „w tej nierówności członków […] jest zgoda […] i jednego członka pod drugim podleganie i posłuszeństwo, i porządek wielki. Noga słucha kolana, bo się z nim związała; kolano słucha ręki, ręka oka, oko głowy. I tak jest w porządku i posłuszeństwie zgoda wielka”.

 

Wbrew polskiej skłonności do anarchii i samowoli, powszechnej również dzisiaj postuluje też szacunek dla władzy. Nazywał ich nawet bogami – oczywiście przez małe „b”.

 

„Przełożeni nad ludźmi bogowie są ziemscy, nie tylko dlatego, iż moc Bożą mają na gubienie złych i ożywienie dobrych i niewinnych – bo sam Pan Bóg uśmierca i ożywia – ale najwięcej dlatego, iż oni miłosierdziem i staraniem swoim nędzę ludzką odganiać mają, aby – ile z nich jest każdy pomoc, jaką miał” – podkreśla ksiądz Skarga. Słowa te mogą zszokować dzisiejszego przedstawiciela „antysystemowej” prawicy. Cóż, najwyraźniej zapomniał on o apostolskiej nauce dotyczącej szacunku dla władzy i jej realizacji przez pierwotny Kościół wobec pogańskiego przecież cesarstwa. 

 

Monarchia

Ksiądz Skarga mówi do posłów i broni ich autorytetu, jednak w szczególną obronę bierze monarchę. Szóste kazanie poświęcił ksiądz Skarga w całości obronie ustroju monarchicznego. 

Jezuicki kaznodzieja podkreślał, że jedynowładztwo stanowi odwzorowanie władzy Stwórcy nad światem. Podkreśla że rządy jednego panują także w naturze – choćby u pszczół, a ponadto jeden był pierwszy człowiek. Odwołuje się także do wielkich historycznych monarchii: asyryjskiej, perskiej, rzymskiej i greckiej (zapewne chodzi o imperium Aleksandra Macedońskiego); a także do monarchii papieskiej istniejącej w Kościele. Przekonuje, że w Wenecji lub w ateńskiej polis republika była możliwa dzięki niewielkim rozmiarowi miasta. Przeszczepianie tej idei do Polski jest jednak jego zdaniem niewskazane.

 

Monarchia to jednak nie tyrania. Jak podkreślał kaznodzieja „nie taką monarchią chwalimy, jaka jest u Turków, Tatarów i Moskwy, która ma bezprawne panowanie. Ale taką, która prawy sprawiedliwymi i radą mądrą podparta jest […]”.

 

„Złota wolność” popierana przez księdza Skargę to wolność od grzechu, od władzy obcych i tyranii. Niedopuszczalna jest jednak swawola lekceważenia władzy i prawa. Skardze obcy był także kult ludu. Z jednej strony upominał się o szacunek dla „ziemskich robaczków”. Z drugiej zaś nie wahał się wytykać im głupoty. 

 

Jak pisał „cóż za rozum jest w pospólstwie, które i na pana naszego Jezusa […] wołali: <Ukrzyżuj! Ukrzyżuj!> Acto. 14 [8-20]. I zbuntowanie ono Piłata do tak wielkiego grzechu przycisnęło. Świętego Pawła pospólstwo w Listrze za Boga przyjąć i ofiary mu czynić chciało; a ciż zaraz, od Żydów namówieni, Pawła ś. ukamieniowali i jako umarłego odeszli”.  

 

Jedność religijna

Ksiądz Skarga, czołowy myśliciel polskiej kontrreformacji, potępia też dążenia do podminowania jedności religijnej Rzeczypospolitej. Jego zdaniem bez jedności wiary nie ma mowy o jedności narodowej.  Myśl księdza Skargi znajduje się na antypodach wykwitów „nowoczesnej” myśli zwolenników państwa lackiego i promotorów „rozdziału Kościoła od państwa”.

 

Jezuita nie waha się podkreślać wyższości władzy duchowej nad świecką i potrzeby współdziałania ich obydwu. Jak przekonuje „widzimy tedy jako religia i kapłaństwo fundamentem jest królestw u ludzi Boga prawego. Co i sam rozum przyrodzony pokazuje. Bo królestwa i Rzeczypospolite bez Boskiej pomocy fundować się i stać, i obrony mieć nie mogą. Przychodzą na nie takie przypadki i trudności, z których żadną mocą i radą wyjść nie mogą, aż za pomocą najwyższego króla i Boga, który wszytko może”.

 

Jezuita ze szczególną surowością gani także herezję protestancką. Podkreśla, że przyczynia się ona do niszczenia jedności narodowej.

 

Ksiądz Skarga podkreśla, że dla protestantów brakuje miejsca w stanowej Rzeczypospolitej. „Jeśli są duchowni, niech między biskupów i plebanów idą. Lecz ich inaczej nie przyjmą, jedno do posłuszeństwa biskupiego, gdzie uczyć się muszą, nie nauczać. Jeśli między senatorów – a kto ich tam sadził i mianował? Jeśli między rycerstwo – tedy tam już Ewangelia […] uprzedziła. Na wojnę im i do szable, nie na stanowienie wiary, ukażą. Jeśli między mieszczan – tam wszystkie kościoły dawno opatrzone są religią. Jeśli między chłopów chcą, niech idą; rolą im orać każą. Gdzież ten szósty palec włożycie? Wierzcież mi, iż waszej ręce zawadzi”.

 

Cóż za nietolerancja, cóż za zaskorupiałość, zawołaliby współcześni. Jednak argumenty księdza Skargi za jednością wyznaniową państwa są liczne. Różnica w wierze uniemożliwia bowiem jego zdanie pełną przyjaźń i utrudnia wzajemne zaufanie. Rodzi także wzajemne podejrzenia i kłótnie. Tam gdzie szerzy się herezja giną królestwa i szerzą się podziały.

 

Czy dożyjemy czasów, gdy posłowie zamiast oglądać się na instrukcje z Brukseli, Waszyngtonu czy Berlina zaczną szukać inspiracji w „Kazaniach Sejmowych”? Dzień ten byłby początkiem prawdziwej naprawy Rzeczypospolitej.

 

 

Marcin Jendrzejczak

 

Fragmenty „Kazań Sejmowych” za: Piotr Skarga „Kazania Sejmowe. Przygotowanie tekstu Helena Draganik. Opracowanie Marek Adamiec. Współpraca H&M [literat.ug.edu.pl]

Wersja ta powstała w oparciu o Piotr Skarga „Kazania Sejmowe”, opracował S. Kot (Kraków 1939.)

Redakcja PCH24 dokonała uwspółcześnienia słów księdza Skargi w niektórych miejscach. 

 

Wesprzyj nas!

Będziemy mogli trwać w naszej walce o Prawdę wyłącznie wtedy, jeśli Państwo – nasi widzowie i Darczyńcy – będą tego chcieli. Dlatego oddając w Państwa ręce nasze publikacje, prosimy o wsparcie misji naszych mediów.

Udostępnij
Komentarze(0)

Dodaj komentarz

Anuluj pisanie