Sąd Okręgowy w Wilnie skazał na kary więzienia 70 osób za zbrodnie wojenne przeciw ludzkości, dokonane w tym mieście przez żołnierzy Armii Radzieckiej 13 stycznia 1991.
Proces dotyczył wydarzeń jakie miały miejsce w Wilnie w styczniu 1991 roku. Kilka miesięcy po ogłoszeniu przez Litwę niepodległości, oddziały Armii Radzieckiej przypuściły szturm na wieżę telewizyjną, której broniła ludność cywilna. Z wieży nadawano w tym czasie programy niepodległościowe. Podczas ataku radzieckich czołgów i komandosów śmierć poniosło 14 osób, 700 zostało rannych, a 3 tysiące poszkodowanych. 13 stycznia jest od tamtej pory obchodzony na Litwie jako święto – Dzień Obrońców Ojczyzny.
Wesprzyj nas już teraz!
Litewska prokuratura w tej sprawie zbierała materiały i prowadziła śledztwo przez niemal 20 lat. Ostatecznie oskarżono m.in. byłego ministra obrony ZSSR Dimitra Jazowa, byłego dowódcę wileńskiego garnizonu armii sowieckiej Władimira Uschopczikowa, byłego drugiego sekretarza Litewskiej Partii Komunistycznej Władysława Szweda, byłego sekretarza Komitetu Centralnej Litewskiej Partii Komunistycznej Algimantasa Naudžiūnasa oraz ponad 60 innych osób.
Pierwsze posiedzenie sądu miało miejsce w styczniu 2016 roku. Status poszkodowanych otrzymało aż 500 osób. Sprawa zawarta była w 760 tomach akt, w tym samych tomów akt oskarżenia zebrało się aż 16. Większość z niemal 70 oskarżonych Sąd Okręgowy w Wilnie skazał zaocznie, gdyż do tej pory ukrywają się oni w Rosji, na Ukrainie i na Białorusi.
Prokuraturze udało się zatrzymać jedynie obywatela Federacji Rosyjskiej Jurija Miela, obecnie pułkownika rezerwy sił zbrojnych Rosji oraz Gienadija Iwanowa, również obywatela Rosji, mieszkającego w Wilnie. Tylko oni byli obecni na sądowej sali podczas ogłaszania wyroków. Otrzymali wyroki po 4 lata więzienia. Innych skazano zaocznie, przeważnie na wyższe kary.
Byli radzieccy wojskowi i urzędnicy zostali skazani za zbrodnie wojenne popełnione podczas krwawego tłumienia protestu pod wieżą telewizyjną w Wilnie. Wysokie kary pozbawienia wolności otrzymało łącznie prawie 70 osób, w tym były minister obrony ZSRS Dmitrij Jazow (obecnie ma 94 lata), dostał wyrok 10 lat więzienia. Natomiast były dowódca oddziału specjalnego „Alfa” KGB Michaił Gołowatow otrzymał karę 12 lat więzienia. Były dowódca wileńskiego garnizonu armii sowieckiej Władimir Uschopczikow został skazany na 14 lat pozbawienia wolności. Wszystkich ich ukarano zaocznie.
Po ogłoszeniu wyroków prezydent Litwy wydała specjalne oświadczenie „Moment sprawiedliwości jest niezwykle ważny. Czekaliśmy na niego wiele lat. Szczególnie rodziny ofiar 13 stycznia. Ta sprawa jest konfrontacją z prawdą, która kosztowała wiele bólu, cierpliwości i ofiarności, dla wyjaśnienia której potrzebowaliśmy wielu lat” – pisze Dalia Grybauskaitė. Decyzje wileńskiego sądu skrytykowały natomiast władze Moskwy. W komunikacie stwierdziły, iż skazanie rosyjskich obywateli było „działaniem prowokacyjnym i nieprzyjaznym”.
Adam Białous
***
Stowarzyszenia Obrony Tradycji, Rodziny i Własności (TFP) w 1990 wystosowały petycję do Michaiła Gorbaczowa, domagając się uznania niepodległości Litwy. Podpisy pod nią złożyła rekordowa liczba 5 212 580 osób. Antykomunistyczna organizacja świeckich katolików zyskała tym samym sympatię Litwinów. Akcję w obronie ich niepodległości wspominali biskupi, przedstawiciele władz regionalnych i zwykli Litwini witający przedstawicieli TFP w 2005 roku.
