We wtorek 8 września spłonęła zabytkowa, drewniana cerkiew św. św. Piotra i Pawła w mieście Łyman w obwodzie donieckim na wschodzie Ukrainy. Choć na razie brak oficjalnych informacji na temat przyczyn pożaru, miejscowi skłaniają się ku wersji o podpaleniu. Parafia, do której należała cerkiew, podlega pod Patriarchat Moskiewski, a jej proboszcz wielokrotnie odmawiał przejścia do nowo utworzonej Prawosławnej Cerkwi Ukrainy.
8 września o godz. 13:58 strażacy z 21. Państwowego oddziału ratowniczo-gaśniczego w Łymaniu otrzymali zgłoszenie telefoniczne o pożarze w miejscowej świątyni. Płonęła zabytkowa, drewniana cerkiew z XIX wieku. W akcji ratunkowej uczestniczyło 33 strażaków, 9 wozów strażackich i dodatkowa cysterna z wodą. Pomimo podjętych działań budowli nie udało się uratować. Całkowitemu zniszczeniu uległa 11-metrowa wieża cerkwi i całe jej wewnętrzne wyposażenie. Akcja ratunkowa zakończyła się dopiero o 17:10. Nie było zabitych ani rannych.
Wesprzyj nas już teraz!
Miejsce zdarzenia bada wydział dochodzeniowy Państwowej Służby Spraw Nadzwyczajnych oraz wydział kryminalny Narodowej Policji Ukrainy. Lokalni mieszkańcy zawiadamiają służby, że źródło ognia powstało wewnątrz świątyni. Informowali także o podejrzanie zachowujących się osobach w okolicy cerkwi.
Dla zrozumienia motywów ewentualnych sprawców warto uwzględnić kontekst historyczno-kulturowy. Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w 1991 roku prawosławie w tym kraju podzieliło się na trzy struktury kościelne: Ukraińską Cerkiew Prawosławną Patriarchatu Moskiewskiego, Ukraińską Cerkiew Prawosławną Patriarchatu Kijowskiego (niekanoniczną, czyli nieuznawaną przez inne Kościoły prawosławne) oraz Ukraińską Autokefaliczną Cerkiew Prawosławną. W 2018 roku wskutek wieloletnich starań ukraińskich władz kościelnych i świeckich Patriarcha Konstantynopola Bartłomiej I (symboliczny zwierzchnik całego prawosławia) zatwierdził tomos o utworzeniu Prawosławnej Cerkwi Ukrainy, w skład której wszedł dawny Patriarchat Kijowski, cerkiew autokefaliczna oraz część diecezji Patriarchatu Moskiewskiego.
W efekcie Patriarcha Moskwy i Wszechrusi Cyryl I odrzucił zwierzchnictwo Patriarchy Konstantynopola, wskutek czegorosyjska cerkiew po raz pierwszy w historii znalazła się w schizmie nie tylko wobec Rzymu, ale także wobec Konstantynopola. Pomimo tego, wielu proboszczów i wiernych przyzwyczajonych do zwierzchnictwa Moskwy nad ukraińskim prawosławiem nie chce przejść do nowej, narodowej Cerkwi. Obecnie na Ukrainie mają miejsce rozmaite naciski na duchownych Patriarchatu Moskiewskiego, aby przenieśli parafie do Prawosławnej Cerkwi Ukrainy, a mieszkańcy Łymania nie wykluczają podpalenia jako aktu zemsty ze strony wiernych nowej Cerkwi na „moskowitach”, jak obecnie na Ukrainie pejoratywnie określa się prawosławnych Patriarchatu Moskiewskiego.
Cerkiew św. św. Piotra i Pawła w Łymaniu pochodziła z 1848 roku i była jednym z najstarszych, drewnianych budynków sakralnych na ziemi donieckiej. To już druga spalona świątynia chrześcijańska na Ukrainie w tym roku. 14 kwietnia spłonęła cerkiew św. Paraskewy we wsi Łukawci w obwodzie czerniowieckim. W tym przypadku policja już oficjalnie potwierdziła podpalanie i aresztowała podejrzanego o jego dokonanie miejscowego 17-latka. Z kolei w nocy z 23 na 24 kwietnia miała miejsce próba podpalenia prawosławnego klasztoru Zaśnięcia Bogarodzicy w Odessie.
Marcin Więckowski
