Tygiel narodów i religii

– To gdzie wyście, dziadku, tak jeździli? – pytali słuchacze.

– A nigdzie. Całe życie mieszkam w Mukaczewie.

Powyższa anegdota znakomicie oddaje dwudziestowieczne losy fascynującego regionu, który przez wieki pozostawał mieszanką narodów i religii. Chociaż poniósł ciężkie straty w czasach totalitarnych reżimów, ocalił jednak to, co na Spiszu, Podolu i Wołyniu bezpowrotnie odeszło w przeszłość: wielokulturowość. Ocalił także silną wiarę religijną. Z górujących nad Równiną Zakarpacką wulkanicznych i fliszowych wzgórz widać niezliczone wieże kościołów, często po kilka w każdej wsi (odpowiednio do liczby wyznań); Zakarpacie stanowi też rezerwuar powołań dla całego państwa – nie tylko dla Kościoła rzymskokatolickiego, lecz także greckokatolickiego i dla Cerkwi, mimo że są to wyznania na Ukrainie dominujące.

Ziemia przechodnia

Historia Zakarpacia (znanego też pod inną nazwą: Rusi Zakarpackiej) jako regionu zaczęła się w końcu IX wieku, gdy na zajmowane przez Słowian i Bułgarów obszary Niziny Panońskiej wlały się przez Przełęcz Werecką – najniższe obniżenie w tej części łuku Karpat – tysiące osadników węgierskich pod wodzą księcia Arpada wędrujących z okolic Uralu w poszukiwaniu żyznych i korzystnych klimatycznie terenów. Od tej pory ziemie te przez tysiąc lat wchodziły w skład Korony Węgierskiej, dzieląc losy całego państwa. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej przydzielono je Czechosłowacji (poza niewielką częścią włączoną do Rumunii), a po wojnie drugiej – po kilkuletniej aneksji węgierskiej rozpoczętej wkrótce po traktacie monachijskim i zakończonej wkroczeniem Armii Czerwonej w październiku 1944 roku – Czechosłowacja „przekazała” je Związkowi Sowieckiemu.