W Sokółce, w dawnej siedzibie UB, po gruntownym remoncie obiektu, utworzono Izbę Pamięci Zbrodni UB. Zasadniczą częścią tego upamiętnienia jest przeszklona podłoga, przez którą można oglądać piwniczną celę, gdzie trzymano i mordowano żołnierzy podziemia. Sokólskie UB było jednym z najokrutniejszych na Białostocczyźnie. Zamordowano tu bardzo wielu patriotów.
Obecnie w wyremontowanym budynku (ul. Generała Henryka Dąbrowskiego 12) mieści się Ośrodek Pomocy Społecznej. Władze miasta chcąc jednak utrwalić historię tego obiektu, w jednym z pomieszczeń zorganizowały Izbę Pamięci Zbrodni UB. Jej główną częścią jest przeszklona podłoga. Widać przez nią murowaną cegłą oraz kamieniem piwnice. Jest ona podświetlona. Na dnie piwnicy ustawiono lustra połączone w kształt piramidy. Tak aby oglądający mógł widzieć w lustrzanym odbiciu zakątki dawnej ubeckiej celi. Na zewnętrznej, frontowej ścianie budynku umieszczono również tablice pamiątkową, na której czytamy m.in. „Miejsce uświęcone krwią Polaków”.
Wesprzyj nas już teraz!
Izba Pamięci została oddana do użytku niedawno i nie jest jeszcze kompletnie wyposażona. Docelowo mają się tam jeszcze znaleźć eksponaty, dotyczące podziemia niepodległościowego i UB. Osoby, które chcą obecnie zwiedzić Izbę muszą skorzystać z dzwonka, który jest przy drzwiach wejściowych do budynku Ośrodka Pomocy Społecznej w Sokółce. Wówczas zostaną wpuszczeni do środka i zaprowadzeni do Izby Pamięci. Pracownicy Ośrodka mówią, że to małe muzeum zwiedziło już bardzo wiele osób. Wśród nich byli więźniowie sokólskiego UB. Zwiedzając Izbę, na wspomnienie doznanych tu kaźni, przeważnie płakali.
Obecnie w budynku Ośrodka prezentowana jest wystawa dotycząca obławy augustowskiej. Ta zbrodnicza sowiecka akcja, przeprowadzona w lipcu 1945 roku, objęła m.in. ziemie Sokólszczyzny. Nie dalej jak poniedziałek w Sokółce poświęcono Pomnik Ofiar Obławy Augustowskiej.
Siedziba powiatowego UB w Sokółce funkcjonowała w latach 1944-56 i zapisała się na kartach historii czarnymi zgłoskami. Jak twierdzą historycy było to jedno z najbardziej zbrodniczych UB na terenie dawnego województwa białostockiego. W roku 1945 nie było tygodnia żeby nie wywożono z tego budynku zwłok zamordowanych w nim członków organizacji podziemia niepodległościowego. Podczas bestialskich przesłuchań i samowolnych egzekucji zabito tu co najmniej kilkadziesiąt osób.
Ciała zamęczonych żołnierzy podziemia ubecy po kryjomu chowali w różnych miejscach na terenie miasta lub w jego okolicach. Świadkowie mówią o byłych koszarach w Sokółce, a nawet o samej posesji siedziby UB. Do dziś jednak miejsca pochówku Niezłomnych pozostają nieznane. Wiadomo jedynie, ze w latach 60. podczas robót ziemnych przy dawnej siedzibie UB w Sokółce wykopano niezidentyfikowane kości. W 2006 roku geofizycy z Gdańska, na zlecenie IPN, badali georadarem teren działki przy siedzibie UB, poszukując pochówków osób pomordowanych przez ubeków, jednak żadnych dołów śmierci nie znaleźli.
O tym, że w budynku tym mordowano żołnierzy podziemia świadczą m.in. zeznania, przesłuchiwanych po 1956 roku, funkcjonariuszy UB. „W 1946 roku latem, daty nie pamiętam dokładnie, nad ranem przyjmowałem wartę przy areszcie, i w tym celu sprawdzałem dokładnie stan aresztowanych. Zauważyłem, że w celi leżał aresztowany, który miał wbity gwóźdź w głowę i miał przerżnięte żyły u rąk. Nie pamiętam już, lecz wydaje mi się, że ten aresztowany jeszcze żył. Zameldowałem o tym wypadku oficerowi. Co z nim zrobiono, nie wiem” – czytamy w zeznaniach Zbigniewa Żukiewicza, funkcjonariusza UB w Sokółce.
Adam Białous
