Św. Jan na pewno jest teologiem charakterystycznym, o czym świadczy najdobitniej jego Ewangelia, która wyraźnie różni się od trzech pozostałych Ewangelii: Mateusza, Marka i Łukasza. Rysem wyróżniającym teologii św. Jana jest jej wymiar duchowy – mówi dla PCh24.pl ks. dr hab. Janusz Królikowski, profesor UPJPII, wykładowca teologii dogmatycznej.
Jak toczyły się losy św. Jana Apostoła i Ewangelisty zanim powołał Go Pan Jezus?
Wesprzyj nas już teraz!
Św. Jan Apostoł i Ewangelista urodził się prawdopodobnie w Betsaidzie. Jego rodzicami byli Zebedeusz i Salome. Należał do uczniów św. Jana Chrzciciela. Przed powołaniem przez Jezusa był rybakiem. Innych wiadomości historycznie pewnych o jego młodości nie posiadamy. Na pewno jednak był chętny poznania świata; świadczy o tym wiedza, którą przekazał w swoich pismach i bijąca z nich niewątpliwa erudycja. Takiej wiedzy nie zdobywa się przypadkiem, ale jest ona efektem wcześnie rozpoczętej formacji. Być może dzięki koligacjom rodzinnym był związany z kręgami kapłańskimi i z uczonymi w Piśmie.
Postać dzisiejszego Patrona określa się czasem mianem najbardziej umiłowanego ucznia Jezusa. Dlaczego przysługiwał mu ten tytuł?
Powszechnie przyjmuje się, że Jan był najmłodszym z apostołów. Być może to sprawiło, że Jezus zwracał na niego szczególną uwagę i swoją troskę. Biorąc pod uwagę, że Jan odznaczał się szczególną wrażliwością duchową, o czym świadczy jego Ewangelia, również mógł być bliski Jezusowi. Na pewno był wyjątkowo oddany Jezusowi, o czym świadczy fakt, ze jako jedyny z apostołów stanął u stóp krzyża na Kalwarii. Jest to wyjątkowe przypieczętowanie więzi duchowej, która musiała wyrastać z całej jego wyraźnie dojrzewającej wiary.
Św. Jan jest autorem aż czterech ksiąg Nowego Testamentu – Ewangelii, trzech listów oraz Apokalipsy. Czym charakteryzują się jego pisma? Jakie są ich najważniejsze tematy?
Jak już wspomniałem, pisma św. Jana posiadają wyraźny rys duchowy, zarówno jeśli chodzi o spojrzenie na Jezusa Chrystusa, jak i o spojrzenie na człowieka. W spojrzeniu na Jezusa Chrystusa wyraźnie wybija się w pismach św. Jana kwestia Jego synostwa Bożego. „Wszystko to napisano, abyście wierzyli, że Jezus jest Synem Bożym…” – takimi słowami kończy św. Jan swoją Ewangelię. Możemy dodać, że ta kwestia w spojrzeniu na Chrystusa jest najważniejsza oraz wyznacza ona punkt odniesienia wierzących w Niego. W synostwie Bożym mocno zakorzenia się inna kwestia chrystologiczna, a mianowicie kwestia zwycięskiej misji Chrystusa, której efektem jest zwycięstwo nad grzechem i demonem. Stanowi ona niejako egzystencjalne wyrażenie prawdy o synostwie Bożym Jezusa. Jeśli chodzi o spojrzenie na człowieka, to św. Jan mocno podkreśla, że efektem spotkania w wierze z Jezusem Chrystusem są „nowe narodziny”, prowadzące do nowego – „zwycięskiego” życia, opartego na prawdzie i wolności, które ma swoje zwieńczenie w chwale, jak pokazuje Apokalipsa.
Czy możemy mówić o charakterystycznej dla św. Jana teologii? Na czym ona polega?
Św. Jan na pewno jest teologiem charakterystycznym, o czym świadczy najdobitniej jego Ewangelia, która wyraźnie różni się od trzech pozostałych Ewangelii: Mateusza, Marka i Łukasza. Rysem wyróżniającym teologii św. Jana jest jej wymiar duchowy. Ten wymiar widać przede wszystkim w tym, że na pierwszym miejscu ukazuje Chrystusa jako wyzwoliciela, a człowieka widzi jako człowieka wolnego, wyzwolonego przez prawdę i łaskę Chrystusa. Oprócz tego znajdujemy wiele wskazań, które pokazują, w jaki sposób może w tej wolności wytrwać i osiągnąć jej spełnienie, a tym samym zbawienie. Można powiedzieć, że podstawę teologii świętej stanowi świat wewnętrzny, którego ośrodkiem jest wolność oparta na prawdzie, przy czym tą wolnością i tą prawdą jest sam Jezus Chrystus.
W ewangelicznej biografii św. Jana Apostoła chciałbym się zatrzymać nad dwoma wydarzeniami z jego życia: testamentem pod krzyżem, w którym Pan Jezus nakazał św. Janowi opiekę nad Maryją oraz ujrzenie przez św. Jana pustego grobu i wiara w zmartwychwstanie. Czy mógłby Ksiądz omówić oba wydarzenia? Co one dają nam pod względem duchowym?
Pierwsze wydarzenie, o którym już wspomniałem, jest wydarzeniem, które ukazuje nam św. Jana jako wiernego ucznia, który staje się wzorem chrześcijanina („stojący do końca pod krzyżem”), który realizuje swoje powołanie przyjmując Matkę Jezusa jako swoją duchową Matkę, z którą idzie za Chrystusem. Drugie wydarzenie jest ściśle związane z wiarą w zmartwychwstanie. Uczeń Jezusa wyrasta z tej wiary i w niej osiąga swoje spełnienie: „Ujrzał i uwierzył!”, aby potem pójść drogą, którą określa to: „uwierzył”. Nie bez znaczenia pozostaje również to „ujrzał”, gdyż potwierdza ono to, o czym wspomniałem, a mianowicie wnikliwość w bardzo konkretnym spojrzeniu na Jezusa i dociekliwe zasłuchanie w Jego słowo. Wiara opiera się na fundamencie „widzenia”, a tym, co się widzi, jest życie Jezusa. Dla nas to „widzenie” jest związane ze słowem Bożym w Kościele.
Jakie były losy św. Jana po Wniebowstąpieniu Pana Jezusa? Skąd czerpiemy na ten temat informacje?
Św. Jan przebywał głównie w Efezie, gdzie nauczał; wiemy, że jego uczniem był między innymi Polikarp, później biskup Smyrny. Był wygnany na wyspę Patmos. Wczesna tradycja kościelna wspomina jego pobyt w Rzymie, gdzie miał być zanurzony we wrzącym oleju, nie ponosząc z tego powodu żadnego uszczerbku na ciele. W Rzymie znajduje się bazylika, która ma być postawiona w miejscu, gdzie miało miejsce to wydarzenie. Niektóre wiadomości o św. Janie można znaleźć w jego pismach, zwłaszcza w Apokalipsie, a inne znajdujemy w apokryfach.
27 grudnia święci się w kościołach wino. Skąd taka tradycja?
W jednej ze starożytnych opowieści wspomina się, że św. Janowi podano kielich zatrutego wina. Św. Jan miał je wypić, ale nic mu się nie stało z tego powodu. Niekiedy kielich jest atrybutem św. Jana. Święcenie wina i jego picie dzieje się na pamiątkę tego wydarzenia. Nadano mu znaczenie duchowe: ma ono chronić wierzącego przed wszelką trucizną i zapewniać zdrowie.
Św. Jan jako jedyny z grona Apostołów nie umarł śmiercią męczeńską. Jakie były okoliczności jego śmierci?
Św. Jan umarł śmiercią naturalną na zesłaniu, na wyspie Patmos lub w Efezie około 104 r. Tradycja nie przekazała szczegółów jego śmierci. Grób św. Jana znajduje się prawdopodobnie na wzgórzu Ayasoluk w miasteczku Selçuk w okolicach Efezu. W miejscu tym w VI wieku wzniesiono okazałą bazylikę dedykowaną św. Janowi (obecnie w ruinie).
Bóg zapłać za rozmowę!
Rozmawiał Kajetan Rajski
mat
