Polska Wandea, czyli rzecz o konfederacji barskiej

Wielu uważa, że konfederacja barska to polska Wandea. Co prawda, w Polsce nie nastąpiło rewolucyjne prześladowanie religii katolickiej, zaś konfederaci nie walczyli za króla, tylko przeciw królowi. Jednak w czymś byli podobni Wandejczykom, stającym do boju pod sztandarem z wizerunkiem Najświętszego Serca Pana Jezusa. Na ich chorągwi, wymalowanej na jedwabiu, pod baldachimem z herbami Korony i Litwy widniała zamiast króla – Najświętsza Maryja Panna.

Zacznijmy ab ovo. W młodym, zdolnym chłopcu z bogatego rodu zadurzył się pewien wysoko postawiony homoseksualista – angielski dyplomata – i uczynił go swym sekretarzem. Kiedy Anglik został ambasadorem w Petersburgu, chłopiec „zdradził go” dla młodziutkiej księżnej Katarzyny. A kiedy Katarzyna została carycą, wprowadziła swojego kochasia na polski tron. Otoczeni ruskim wojskiem szlachcice…

…dla uformalizowania wolnej elekcji wszystko tak robili, jak być było powinno, gdyby w samej rzeczy naród wolnie, nie z przymusu, nie pod harmatą moskiewską króla sobie obierał

– pisze ksiądz Jędrzej Kitowicz. W ten właśnie sposób Stanisław Poniatowski herbu Ciołek został królem. Królem Stasiem. Złośliwcy rymowali:

Polaków królem Ciołek! rzecz to niepojęta:

Znać go z pośrodka siebie obrały cielęta.

Plany Stasia i zagrywka Katarzyny

Staś – trzeba mu to przyznać – chciał zreformować państwo. Katarzyna łaskawie na to pozwoliła, ale przecież nie chciała, aby pod jej bokiem odrodziło się dawne mocarstwo, potężna Rzeczpospolita, która sto lat wcześniej poważnie zagrażała Moskwie. Caryca orzekła więc, że owszem, jej kochanek winien natychmiast wprowadzić reformy, to znaczy… w pierwszym rzędzie równouprawnić protestantów. Czyli przyznać protestanckiej szlachcie takie same przywileje, jakie miała szlachta katolicka: prawo sprawowania urzędów i posłowania na sejm. O podobnych wolnościach nie mogli nawet pomarzyć rosyjscy poddani Katarzyny, co nie przeszkodziło jej mienić się w oczach Europy „obrończynią wolności”.

Sarmaci jednak wyznawali twardą zasadę, że w katolickim kraju dostęp do urzędów ma mieć tylko szlachta katolicka. Aby spełnić wolę carycy, Staś musiał złamać wolę własnego narodu.

Kopniak i los narodu
Pomógł mu w tym ambasador moskiewski Repnin, który – ku powszechnemu zdumieniu – zachęcił opozycję do zawiązania konfederacji w Radomiu. Sądzono, że zmienił zdanie i że dni Stasia jako króla są policzone, że zostanie zdetronizowany. Tymczasem mając opozycjonistów w ręku, Repnin oświadczył im, że… mają bezwarunkowo poprzeć króla i reformy! Wkrótce potem nastąpił sejm. Protestujący senatorowie zostali aresztowani i wywiezieni do Kaługi, a reszta, drżąc ze strachu, uchwaliła, co trzeba.

Jak dotąd szlachcie wydawało się, że moskiewska interwencja następuje na zamówienie magnatów. A tu się nagle okazuje, że magnaci trzęsą portkami przed Repninem. Ich autorytet legł w gruzach...