Między inwazją tatarską, Saracenami a Paryżem

Pod mrocznym sklepieniem gotyckiego obejścia uważny obserwator dostrzeże wykute z piaskowca giętkie, plastyczne liście winorośli, dębu i morwy, pełznące smoki, kozła wplątanego w winorośl, orły, a obok nich – dumnego artystę, który swoimi szerokimi barami wspiera jeden z kapiteli. Dla znających się na rzeczy jest to… czytelny ślad napadu Tatarów i krucjaty świętego Ludwika. Nie wierzycie? Posłuchajcie.

Wiosną roku 1241 przetoczyła się przez nasze ziemie apokalipsa. Tatarzy, podbiwszy uprzednio Ruś, wtargnęli na Węgry i do Polski. Na legnickim polu poległ Henryk II Pobożny, syn świętej Jadwigi. Zarazem całą Europą wstrząsało poczucie klęski i zagrożenia. Papież i król Francji święty Ludwik wysyłali do chana poselstwa w nadziei nawrócenia Mongołów. Wszystko jednak spełzło na niczym. Skośnoocy wojownicy zażądali trybutu i uznania ich zwierzchnictwa. Mimo to święty Ludwik nie tracił zimnej krwi i uspokajał swoją matkę, pisząc do niej: Odwagi! Jeśli [Tatarzy] dotrą aż do nas, to albo my odeślemy ich do piekła, albo oni wyślą nas do nieba. Szczęściem dla Francji inwazja Tatarów zatrzymała się na Węgrzech i Polsce.

Turcy w Jerozolimie

Jakby tego było mało, w roku 1244 Turcy Chorezmijscy zdobyli Jerozolimę, dokonując masakry chrześcijan. Święty Ludwik dowiedział się o tym w grudniu, w dniu świętej Łucji. Straszna wieść powaliła go na łoże, powodując nawrót starej choroby. Po paryskich ulicach śpiewano później:

Król zachorzał niespodzianie,

Leżąc godzin dwie bez mała,

Jakby dusza wyszła z ciała (…);

Zdało się, że już nie wstanie;

Już ktoś rzekł: „Śmierć go zabrała!”

[tu i dalej tłum. JK]

Kronikarz Jean de Joinville, towarzysz broni świętego Ludwika, zapisał:

Powiadano, że jedna z dam, które były wówczas przy nim [=królu Ludwiku], chciała okryć jego oblicze całunem, twierdząc, że nie żyje. Lecz dama [stojąca] z drugiej strony łoża nie ścierpiała tego, mówiąc, że dusza nie opuściła jeszcze ciała. On sam zaś, skoro tylko usłyszał ów spór, z łaski Pana naszego odzyskał zdrowie, dotąd bowiem był niemy i nie mógł mówić.

Wracamy do anonimowego truwera z paryskiej ulicy. Uzdrowiony nagle król pierwsze słowa wyrzec miał do swego brata, Roberta hrabiego Artois:

A król odrzekł w tejże porze:

„Bracie! Gdzie biskup Paryża?

Niech mnie znaczy znakiem krzyża

Najprędzej, jak tylko może,

Albowiem właśnie za morze

Wzleciała ma dusza chyża;

Za nią ciało me najskorzej

Pójdzie odbić Ziemie Boże,

Które Saracen poniża;

Zbawion, kto mi dopomoże!”

W tym czasie idea krucjaty nie była już tak „modna” jak sto lat wcześniej. Ale święty Ludwik nie kierował się modą. 12 czerwca 1248 roku w królewskim opactwie Saint‑Denis pod Paryżem (swoją drogą – ta miejscowość jest dziś muzułmańską dzielnicą Paryża…) przyjął pielgrzymią sakwę i kostur:

Radujcie się wszystkie stany

I czyńcie wesele hoże:

Król Francji rusza za morze

Krzyża znakiem przyodziany!