Lekcja ruin

Większość turystów zdążających ku Splitowi drogą ekspresową numer 8 od strony Trogiru bez zastanowienia mija duże skrzyżowanie tejże trasy (w tym miejscu alei Ivana Pavla II) z ulicą Stjepana Radića, nie zważając na niepozorny żółty drogowskaz kierujący ich w lewo ku miejscu zwanemu Solin. Popełniają błąd, zaprzepaszczając okazję zwiedzenia leżącego tuż obok (z szosy jednak niewidocznego) stosunkowo mało popularnego zakątka Chorwacji, którego fizyczną urodę przewyższają jeszcze walory narracyjne.

Dokładnie tysiąc czterysta lat temu Salona przestała być tętniącą życiem stolicą rzymskiej prowincji Dalmacji. W rzeczy samej, w ogóle przestała być. Oto w roku 614 na miasto spadł najazd połączonych sił Awarów i Słowian, którzy – jak to barbarzyńcy – splądrowali miasto tak dokładnie, że w zasadzie nie było czego odbudowywać. Ocalała ludność porzuciła dymiące zgliszcza, by się osiedlić w odległym o kilka kilometrów opuszczonym pałacu Dioklecjana w Spalatum, dając tym samym początek miejskiej karierze Splitu.

Nikt dokładnie nie wie, jak to się stało – nie zachował się żaden szczegółowy opis, wyłącznie lakoniczne wzmianki. Ale temu akurat trudno się dziwić – w roku 614 władające owymi terenami Bizancjum przeżywało znacznie poważniejszy problem niż zniszczenie stolicy peryferyjnej prowincji czy nawet owej prowincji utrata. Oto wojujący nieprzerwanie z Bizantyjczykami już od niemal stulecia Persowie podjęli nową ofensywę – wojowniczy król Chosroes II Parwiz zapowiedział, iż nie spocznie, póki nie zdobędzie Konstantynopola.

3 maja 614 roku wojska perskie zdobyły Jerozolimę. Święte miasto zostało zbezczeszczone, co więcej, poganie skradli liczne relikwie chrześcijaństwa – w tym Święty Krzyż Chrystusowy! – i wywieźli je do swojej stolicy, Ktezyfonu. Cesarz Herakliusz wraz z patriarchą Sergiuszem wezwali do krucjaty… Zaprawdę mieli do poruszenia ówcześni kronikarze kwestie nieporównanie ważniejsze niż los biednej Salony...