Katedra nikogo nie pozostawia obojętnym

Przede mną stała katedra – złota przy zachodzącym słońcu, przyćmiona i omglona starością, młoda pięknem zaklętem, pełna dumy przeszłości – burza wyobraźni! – zza której przesłaniał się tęczowy wdzięk arcydzieła – pisał w liście z Reims młody Stanisław Wyspiański do Lucjana Rydla – cały gmach snuje się w górę; rozmodlił się ku niebu – patrząc nań, zdaje się, że wciąż urasta coraz wyżej, że skrzydeł anielskich dostaje, że przebije szklany strop gwiezdny, że potęga i siła modłów zaklętych w jego złomy przepruje lazurowy szmat błękitu. Chciałem uklęknąć przed nią, jak przed Bogiem – to kwintesencja hołdu, jaki XIX stulecie oddało sztuce gotyku.

Gdyby ktoś kiedyś urządził konkurs – ale taki rzetelny i bezstronny, nie inspirowany ideologicznym chciejstwem, lecz oparty na twardej faktografii i niepoddany politpoprawnej manipulacji – na symbol Europy, bezapelacyjnie powinna go wygrać katedra. Trudno bowiem o ważniejszy element konstytutywny tej Europy, jaką dziś – wciąż jeszcze – znamy.

Bodaj najtrafniej ujął to znawca i miłośnik sztuki, a przy tym poeta, ksiądz Janusz Pasierb, w słowach: Europa była tam, pokąd sięgały katedry. Czyli od Lizbony po Dubrownik, od Waterford po Mohylew, od Elgin po Tartu, od Nidaros po Syrakuzy. Krótko mówiąc: Europa to ziemia katedr, ukształtowana niczym innym, jak nauką płynącą z katedry, czyli miejsca, na którym zasiadał (wszak to po grecku: „krzesło”) namaszczony przez Chrystusa przewodnik wiary i życia.

Z katedry wyszły podstawowe instytucje tworzące kulturę europejską – pisze w eseju Katedra – symbol Europy ksiądz Pasierb. Przez wieki kwitły w jej cieniu szkoły katedralne. Gdy powstawały uniwersytety, profesorowie – jak biskupi w swoich świątyniach – zasiedli na katedrach, i tak jest do dziś, na wieczną pamiątkę...