Droga do Wołynia

Potworna rzeź ludności polskiej dokonana przez striłców UPA na Wołyniu oraz w Małopolsce Wschodniej w latach drugiej wojny światowej przesłoniła swym ogromem inne, wcześniejsze zbrodnie ukraińskich terrorystów.

Od chwili odrodzenia się Rzeczypospolitej w listopadzie 1918 roku relacje między narodami polskim i ukraińskim układały się burzliwie. Krwawa wojna o panowanie nad Małopolską Wschodnią i Wołyniem w latach 1918–1919 zakończyła się całkowitym zwycięstwem polskiego oręża. Następnie, wiosną 1920 roku, dominujący we władzach w Warszawie obóz piłsudczykowski zdecydował się poprzeć petlurowską Ukraińską Republikę Ludową zmagającą się z bolszewickim najazdem. Jednakże państwo Petlury upadło, gdyż jego elity nie zdołały przekonać szerokich mas swych rodaków do idei walki o niepodległość.

Po zakończeniu wojny polsko‑bolszewickiej i ostatecznym ustaleniu granicy wschodniej, na obszarze Rzeczypospolitej znalazło się kilka milionów Ukraińców. Jak się wydaje, zdecydowana większość z nich pragnęła tylko spokojnego życia, mając świadomość, jak straszny los spotkał ich pobratymców, którzy pozostali za wschodnim „kordonem”, pod władzą wyznawców Lenina, Trockiego i Dzierżyńskiego.

Tym niemniej wyłoniła się grupa radykałów, która postanowiła kontynuować walkę zbrojną o niepodległe państwo ukraińskie. Latem 1920 roku powstała tajna Ukraińska Organizacja Wojskowa (UWO). Jej emisariusze przystąpili do tworzenia komórek podziemia w Polsce oraz na Ukrainie Sowieckiej, celem przygotowania walki o zjednoczenie ziem ukraińskich. Konspiratorzy byli jednak bezradni w zderzeniu z machiną terroru państwa bolszewików. Rychło stało się jasne, że separatyści mogą rozwinąć szerszą działalność tylko w Polsce, w warunkach liberalnej demokracji oraz sporej pobłażliwości okazywanej im przez tutejsze władze.