14 lutego 1942 roku Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych generał Władysław Sikorski wydał rozkaz o przekształceniu Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową. AK jest do dziś uważana za największe i najlepiej zorganizowane podziemne wojsko działające na terenie okupowanej przez Niemców Europy.
Działalność AK prowadzona była w dwóch formach: utworzenie struktur wojskowych i organizacyjnych na czas okupacji oraz przygotowania armii konspiracyjnej na czas otwartej walki o niepodległość (Odtwarzanie Sił Zbrojnych). OSZ prowadzone było przez cały czas podczas okupacji i przyjęło formę tworzenia wojskowych struktur terenowych, w końcowym etapie wojskowych struktur taktycznych. Armia Krajowa budowała równoległy aparat administracyjny tworząc Administrację Zmilitaryzowaną.
Wesprzyj nas już teraz!
W ramach walki bieżącej prowadziła wywiad, dywersję konspiracyjną i dywersję bojową, akcje odwetowe i ochronne, akcje ekspropriacyjne, produkcję broni, działania bojowe dla osłony ludności oraz propagandę. Opracowano kolejno 2 plany powstania powszechnego. Etap OSZ przewidywał dyslokację wielkich jednostek Wojska Polskiego sprzed 1 września 1939 roku, odtworzenie 31 dywizji piechoty, 8 brygad kawalerii (w tym 3 zmotoryzowanych) i 1 brygady pancerno-motorowej. Pod koniec 1943 roku plan powstania powszechnego zastąpiono planem „Burza”, uwzględniając sytuację, jaka nastąpi po wkroczeniu Armii Czerwonej.
Oddziały Polski Walczącej dokonały w latach 1942-1945 ponad 110 tysięcy większych akcji zbrojno-dywersyjnych, z czego 6243 akcje zostały przeprowadzone przez większe siły partyzanckie. W 1278 akcjach przeciw partyzanckich obok specjalnych oddziałów policji i żandarmerii wziął udział Wehrmacht, w tym jednostki pancerne i lotnictwo. Wykonano ponad 2300 ataków na transport, wykolejono ok. 1300 pociągów, które wiozły wojsko lub zaopatrzenie na front. W walce zabito ponad 150 tysięcy żołnierzy i policjantów niemieckich oraz kolaborantów. Polska konspiracja związała znaczne siły niemieckie – do walki z partyzantką Niemcy musieli ściągnąć siły odpowiadające 850 batalionom przeliczeniowym.
Polskie podziemie zlokalizowało bazy U-Bootów w całej Europie oraz wszystkie zakłady Focke-Wulf-a, rozpracowało produkcję bomb latających V-1 i rakiet V-2 w Peenemünde, V-2 w Bliźnie. Udało mu się wykraść rakietę V-2, której najważniejsze części wysłano do Wielkiej Brytanii. Zdobyto plany niemieckiej operacji Zitadelle (bitwa na Łuku Kurskim) i przekazano je sojusznikom. Wspólnie z francuskim ruchem oporu zlokalizowano 162 wyrzutnie V-1 we Francji. Przekazano dowództwu radzieckiemu plany obrony Gdyni, zdobyto plany niemieckiej grupy armii „Środek”.
W 1944 Heinrich Himmler powołał specjalną komórkę Gestapo do badania struktury i działalności Armii Krajowej. Na wzorach AK-owskich Niemcy utworzyli organizację Werwolf. Żołnierze Armii Krajowej zostali uznani za kombatantów przez Wielką Brytanię dopiero 29 sierpnia 1944 roku, a Stany Zjednoczone 3 września 1944 roku.
Po zakończeniu II wojny światowej żołnierze Armii Krajowej byli prześladowani przez władze komunistyczne. Byli aresztowani, więzieni i mordowani. Wszelkie informacje na temat działalności AK w czasie wojny jak i po jej zakończeniu, podlegały cenzurze. W 1974 roku w zaleceniach dla cenzorów Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk zakazał publikowania jakichkolwiek informacji dotyczących upamiętnienia, a nawet publikacji klepsydr w prasie.
Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL cytuje oficjalny tajny dokument urzędu kontroli podając zakres ingerencji cenzorskich: „Nekrologi, inseraty i inne formy w prasie, radio i TV oraz klepsydry itp. zapowiadające różne spotkania na cmentarzach, przy pomnikach, miejscach walk itp. (z okazji rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, bądź jego poszczególnych epizodów) byłych żołnierzy zgrupowań, oddziałów itp. AK i innych prawicowych organizacji uczestniczących w powstaniu warszawskim nie mogą być zwalniane do publikacji. Mogą być natomiast zwalniane nekrologi i informacje o nabożeństwach odbywających się w kościołach”.
TK
