Biało-czerwona nad Berezyną i Dnieprem

Polska nie ma dostatecznej nagrody, którą winna by wypłacić za bohaterskie czyny dokonane przez Iwaszkiewicza, Rodziewicza, Maciejewskiego, Plisowskiego, Waraksiewicza, Jaźwińskiego i wielu innych. Niestety, czyny ich są mało znane. Nie woziliśmy ze sobą korespondentów, poetów ani fotografów – zapisał we wspomnieniach generał Józef Dowbor-Muśnicki, dowódca I Korpusu Polskiego w Rosji w latach 1917–1918.

Jego żołnierze i oficerowie nie tylko jako pierwsi byli świadkami niszczycielskiej siły bolszewizmu, ale też podjęli z nim bezpardonową walkę. Było w tych bojach nad Berezyną i Dnieprem coś z sienkiewiczowskiej tradycji podjazdów, nocnych wypadów, zasadzek. Saperzy przebrani za chłopów wysadzający tory kolejowe; rajdy pociągu pancernego „Związek Broni” porucznika Stanisława Małagowskiego…

Zaimprowizowany ze zwykłej lokomotywy i kilku wagonów skład prowadził stary maszynista Dreczkowski. Miał on na tendrze cały magazyn sztucerów krótkich, długich, rozmaitych modeli. Kiedy pokazywała się bolszewicka tyraliera, stary zatrzymywał maszynę, krzyczał tryumfalnie: „Uny! uny!”, pakował pośpiesznie niezgaszoną fajkę do kieszonki od kamizelki, wyskakiwał na tor, przyklękał na jedno kolano i grzał w bolszewików, starannie mierząc. Potem, kiedy tyraliera bolszewicka pierzchała, a z towarowych wagonów spadały specjalnie sporządzone pomosty, którymi zjeżdżał w pełnym ekwipunku oddział „konnych saperów pancernych” i ruszał na rekonesans, stary wracał, mrucząc, do swoich oliwiarek – pisał żołnierz I Korpusu Melchior Wańkowicz.