Na początku bieżącego roku w życie weszła nowelizacja tzw. ustawy dekomunizacyjnej. Jej zapisy mówią o konieczności wyrażenia zgody przez IPN i wojewodę na ponowną zmianę nazw odkomunizowanych ulic czy placów. Nowelizacja skraca też czas, jaki samorządy mają na usunięcie pomników upamiętniających komunizm lub inny ustrój totalitarny. Muszą one zniknąć do końca marca 2018 roku.
Nowelizacja dotycząca tzw. ustawy dekomunizacyjnej została uchwalona przez Sejm 14 stycznia 2017 roku. „Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki miała zakończyć rozpoczęty po zmianie ustroju proces dekomunizacji obiektów publicznych, zwłaszcza ulic. Niestety, wykonanie zapisów ustawy napotyka w niektórych miejscach na trudności, wobec czego w niniejszym projekcie zaproponowane są rozwiązania, które doprecyzowują sposób wykonania zapisów tzw. ustawy dekomunizacyjnej oraz zapewniają stabilność nowych nazw ulic i pozostałych obiektu” – czytamy w uzasadnieniu ustawy.
Wesprzyj nas już teraz!
Na mocy ustawy dekomunizacyjnej samorządy w Polsce miały czas do 2 września 2017 roku zmienić nazwy propagujące komunizm lub inny ustrój totalitarny. Zgodnie z ustawą, jeśli dany samorząd do tego czasu komunistycznych nazw nie zmienił, wojewoda, po zasięgnięciu opinii Instytutu Pamięci Narodowej, w terminie trzech miesięcy miał wydać zarządzenie zastępcze, którym dopełnia wymogom ustawy. Wszyscy wojewodowie, w całym kraju, wydali już takie zarządzenia.
Nowelizacja ustawy dekomunizacyjnej, która obecnie weszła w życie wprowadza przepis, który stanowi iż zarządzenie zastępcze, ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym, podlega wykonaniu od dnia następującego po dniu wejścia w życie ustawy. Zgodnie z nowelizacją, w przypadku niewykonania zarządzenia zastępczego w ciągu 30 dni od jego wejścia w życie, wojewoda zapewni jego wykonanie na koszt jednostki samorządu.
Samorządy natomiast będą miały 30 dni na zwrócenie im kosztów np. usuniętego pomnika, na podstawie przedstawionych dokumentów finansowo-księgowych. Taka mobilizacja samorządów, do sprawniejszej dekomunizacji jest, zdaniem autorów nowelizacji, konieczna gdyż dochodzi do sytuacji, kiedy nazwa ulicy jest już nowa (przyjęta uchwałą samorządową) ale w dokumentach obywateli, firm, instytucji czy nawet na tabliczkach z nazwami ulic nadal widnieje stara, komunistyczna nazwa.
Nowelizacja wprowadza też przepis, który praktycznie uniemożliwi samorządom skarżenie do sądu administracyjnego zarządzeń zastępczych wojewodów, którymi ci odkomunizowali nazwy ulic, których nie chcieli zmienić samorządowcy. Tak było np. w przypadku Gdańska. Prezydent tego miasta nie dopełnił wymogów ustawy dekomunizacyjnej. Nie zmienił nazw sześciu ulic upamiętniających komunistów – Leona Kruczkowskiego, Stanisława Sołdka, Wincentego Pstrowskiego, Dąbrowszczaków, Franciszka Zubrzyckiego i Mariana Buczka. Zarządzeniem zastępczym zrobił to więc wojewoda. W reakcji na to władze Gdańska 10 stycznia zamierzają złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego na decyzje wojewody o dekomunizacji nazw gdańskich ulic.
Aby zapobiec takim próbom przywracania ulicom komunistycznych nazw, w znowelizowanej ustawie zamieszczono przepis o konieczność wyrażenia zgody na ponowną zmianę nazw odkomunizowanych ulic czy placów przez IPN i wojewodę. „Wymóg ten zapewni stałość nowej nazwy, co jest korzystne dla mieszkańców i przedsiębiorców, którzy nie będą musieli martwić się o to, że nazwa będzie zmieniana kilkukrotnie, co wprowadziłoby zamęt prawny” – piszą w uzasadnieniu nowelizacji jej autorzy. Nowelizacja przewiduje także skrócenie czasu, jaki mają na usunięcie pomników upamiętniających komunizm czy inny ustrój totalitarny właściciele terenu, na którym się one znajdują. Zgodnie z dotychczasowymi przepisami był to 21 października 2018 r., zgodnie z obowiązująca od początku tego tygodnia nowelizacją ustawy dekomunizacyjnej jest to 31 marca 2018 roku.
Adam Białous
