Wystawy, peleton pamięci, spektakl, akcje uliczne to tylko niektóre punkty bogatego programu wtorkowych uroczystości 80 rocznicy agresji sowieckiej na Polskę, które trwają dziś w Białymstoku. Z tego miasta podczas wywózek na Sybir deportowano aż piątą część jego mieszkańców. 17 września obchodzony jest także jako Międzynarodowy Dzień Sybiraka.
Głównym organizatorem uroczystości rocznicowych jest Muzeum Pamięci Sybiru w Białymstoku, jedyna taka placówka muzealna w Polsce. – 17 września 1939 roku można uznać za jedyną taką datę znaną powszechnie w historii Polski, kojarzoną z Białymstokiem. Chodzi o to, że miasto było jedynym z dużych miast na Kresach Wschodnich, które objęte we wrześniu 1939 roku agresją sowiecką, po 1944 roku pozostało w granicach państwa polskiego – powiedział Wojciech Śleszyński, dyrektor Muzeum Pamięci Sybiru.
Wesprzyj nas już teraz!
Składano wieńce i zapalono znicze podczas uroczystości pod Pomnikiem – Grobem Nieznanego Sybiraka w Białymstoku. Na terenie tego mauzoleum znajdują się urny z prochami nieznanych sybiraków. Na murze, okalającym cmentarz – pomnik, umieszczono tablice z nazwiskami sybiraków – jest tam już ich kilkaset – m.in. gen. Władysława Andersa oraz prezydenta RP Ryszarda Kaczorowskiego.
Rocznicowe uroczystości, które odbywają się w Białymstoku pod wspólnym hasłem „17.09 Pamiętamy” trwały też na Cmentarzu Wojskowym. Spoczywają na nim m.in. polscy żołnierze polegli podczas wojny roku 1920 i we wrześniu roku 1939, a także Żołnierze Niezłomni. Niedługo IPN rozpocznie tu budowę kolumbarium, w którym pochowane zostaną szczątki blisko 400 osób – ofiar totalitaryzmów, które znaleziono na terenie dawnego więzienia Gestapo, a później UB w Białymstoku. Dziś, aby uczcić wszystkie ofiary sowieckiej agresji na Polskę o godzinie 12.00 w całym mieście zabrzmiał dźwięk syren alarmowych. Wielu mieszkańców, słysząc go, przystanęło w zadumie.
Inną formą oddania hołdu Polakom, którzy cierpieli i ginęli wskutek sowieckiej agresji, jest rajd rowerowy – „Peleton pamięci”. Jego uczestnicy rozpoczęli swój przejazd na ul. J. Kilińskiego, przed Pałacykiem Gościnnym. Mieściła się tam pracownia Augustisa, znanego białostockiego fotografa wywiezionego na Syberię na przełomie roku 1939/1940. Jeden z przystanków peletonu wyznaczono przy ul. Mazowieckiej 35, gdzie do 1940 r. mieszkał Ryszard Kaczorowski, ostatni Prezydent RP na uchodźstwie. W lipcu 1940 r. Został on aresztowany przez NKWD, skazany na karę śmierci, a potem wywieziony do łagrów na Kołymie. Peleton zakończył się na Dworcu Fabrycznym, z którego w latach 1940-41 sowieci wywieźli na Golgotę Wschodu ponad 20 tysięcy mieszkańców Białostocczyzny.
W Parku Konstytucji 3 Maja prezentowana jest instalacja artystyczna „Co piąty”. Ma ona przypominać białostoczanom, że po wkroczeniu Armii Czerwonej 17 września 1939 co piąty mieszkaniec tego miasta został wywieziony na Wschód. Natomiast wieczorem na Dworcu Fabrycznym wystawiony zostanie spektakl muzyczny „Biały przystanek”, którego kanwę stanowią wspomnienia sybiraczek Ireny Bujalskiej oraz Anny Rudawcowej.
Adam Białous
