Gdy w VII wieku Palestynę opanowali Arabowie, relikwie św. Jakuba przeniesiono z Jerozolimy do Compostelli w Hiszpanii. Przy nich doszło do wielu spektakularnych cudów – mówi dla portalu PCh24.pl ks. dr hab. Janusz Królikowski, profesor UPJPII, wykładowca teologii dogmatycznej.
Dlaczego św. Jakuba, którego dziś wspomina Kościół, nazywamy Starszym czy też Większym?
Wesprzyj nas już teraz!
Określenie zaczerpnięto z tradycji, być może jest przypadkowe. Ponieważ było dwóch Jakubów, dlatego trzeba ich było jakoś rozróżnić. Jakub, o którym mówimy, zajmuje wybitne miejsce i odznacza się w Ewangeliach pewnym dostojeństwem, dlatego nazwano go „Starszym”. Niekoniecznie ten przydomek musi wskazywać na starszy wiek. Wskazuje na to także drugi przydomek „Większy”, który odnosi się do znaczenia. Jakub, o którym mówimy, na pewno jest bardziej znaczący w Ewangeliach niż ta druga postać o tym imieniu.
Ewangelie wspominają o św. Jakubie Starszym w osiemnastu miejscach. Należał on do grona najbliższych Apostołów Pana Jezusa. W jakich sytuacjach pojawiał się w Ewangelii?
Jezus powołał Jakuba na ucznia nad jeziorem Genezaret; występuje we wszystkich katalogach apostołów po Piotrze i Andrzeju. Wraz z Piotrem i Janem Jakub należał do najbardziej zaufanych uczniów Jezusa i świadków szczególnych wydarzeń: był między innymi świadkiem wskrzeszenia córki Jaira (Mk 5, 37; Łk 8, 51), Przemienienia Jezusa (Mt 17, 1; Mk 9, 2; Łk 9, 28) i Jego męki (Mt 26, 37; Mk 14, 33).
Co spowodowało, że Chrystus Jakuba i jego brata, Jana, nazwał „synami gromu”?
Być może nawiązuje to określenie do ich mocnego charakteru, chociaż nie da się jednoznacznie wyjaśnić tego określenia.
Dlaczego Chrystus spośród Dwunastu Apostołów wybrał trzech sobie najbliższych? Dlaczego wybór padł akurat na Piotra, Jana i Jakuba?
W Ewangeliach rzeczywiście ci trzej apostołowie zostają wyróżnieni, a nawet jeszcze w Liście do Galatów, a więc w czasach św. Pawła, są uznawani za „filary” Kościoła (2, 9). Być może w tradycji mówiącej o pierwszeństwie tych trzech, odzwierciedla się w jakiś sposób proces formowania się Dwunastu, a oni należeli do pierwszych spośród apostołów. W bardzo krótkim jednak czasie pierwszeństwo tych trzech zanika, a dominującą rolę zaczyna odgrywać Dwunastu z Piotrem na czele. Jest to zatem odzwierciedlenie stopniowego formowania się pierwszej grupy uczniów Jezusa.
Co charakterystyczne, zwrócił uwagę na to m.in. Benedykt XVI podczas jednej ze swoich katechez, grupa tych trzech Apostołów doświadczyła zarówno przemienienia Chrystusa na górze, jak i modlitwy w Ogrójcu.
Dwa wydarzenia, do których nawiązał papież Benedykt XVI, są wyjątkowo doniosłymi wydarzeniami w życiu Jezusa. W wydarzeniu przemienienia Jezus objawił uczniom swoje boskie synostwo i swoją chwałę, a w Ogrojcu miało miejsce właściwie to samo, to znaczy Jezus ukazał w swojej modlitwie zażyłość z Ojcem, czyli również swoje synostwo. Chociaż wydarzenia bardzo różnią się między sobą, to jednak ich treść jest taka sama: Jezus manifestuje, że jest Synem Bożym. Raz ukazuje to w sposób chwalebny, a drugi raz w sposób „bolesny”.
Wydarzenia te są zatem szczególną lekcją – lekcją boskiego synostwa Jezusa, a uczestniczący w nich uczniowie stają się świadkami tego faktu. Można więc powiedzieć, że za pośrednictwem tych dwóch szczególnych wydarzeń Jezus chciał głębiej wprowadzić swoich uczniów w tajemnicę swego bóstwa, aby uczynić ich bardziej zdecydowanymi świadkami tego faktu po Jego zmartwychwstaniu.
Św. Jakub Starszy zginął śmiercią męczeńską jako pierwszy z grona Apostołów. Jak wyglądały jego ostatnie chwile?
Św. Jakub został skazany na śmierć przez Heroda Agryppę I i ścięty. Wiemy, że Herod Agryppa I uczynił to, aby przypodobać się Żydom. Inne okoliczności tego wydarzenia nie są znane.
Oprócz samego żywota św. Jakuba Starszego fascynująca jest również historia jego relikwii. Jak to się stało, że zawędrowały aż do Hiszpanii?
Gdy w VII wieku Palestynę opanowali Arabowie, relikwie św. Jakuba przeniesiono z Jerozolimy do Compostelli w Hiszpanii. Przy nich doszło do wielu spektakularnych cudów. W średniowieczu z tej racji Compostella stała się najbardziej znaczącym miejscem pielgrzymkowym obok Rzymu i Jerozolimy.
Santiago de Compostella jest więc jednym spośród trzech – oprócz Jerozolimy i Rzymu – najważniejszych miejsc pielgrzymkowych świata chrześcijańskiego. Jak rozwijała się popularność tego sanktuarium?
Dzieje pielgrzymowania do Compostelli stanowią wyjątkowy fenomen religijny, a samo miejsce szybko zyskało popularność w całej Europie, która właściwie nigdy nie straciła na znaczeniu. Pielgrzymki do tego miejsca miały różne natężenie, choć nie da się łatwo wyjaśnić „dlaczego”. Może odzwierciedlała się w nich potrzeba przeżycia, że wszyscy jesteśmy na ziemi pielgrzymami. Na pewno poszukiwanie cudów towarzyszyło zawsze pielgrzymom, ale na pewno kryje się za tym pielgrzymowaniem pragnienie dotknięcia apostolskich początków Kościoła i doświadczenia jedności wiary łączącej wszystkich pielgrzymów.
Compostella jest na pewno fascynującym miejscem chrześcijańskim, a odradzanie się w dzisiejszej Europie „szlaków św. Jakuba” i wzmożone kontynuowanie pielgrzymek do jego grobu potwierdza znaczenie duchowe tego miejsca. Miejmy nadzieję, że pomoże ono odnaleźć Europie jej duchową jedność, na której może być ona od nowa budowana jako kontynent nadziei, jak proponował papież św. Jan Paweł II.
Bóg zapłać za rozmowę!
Rozmawiał Kajetan Rajski
