Inne są powinności zwierzchników, inne podwładnych, inne osób żyjących w małżeństwie, inne zakonników, inne gospodarzy itd.
Obowiązki przełożonych
Przełożonym zaleca św. Paweł troskliwość i pilność względem podwładnych. Synu mój, mówi Mądrość, jeślibyś ręczył za przyjaciela twego, uwiązałeś u obcego rękę twoją i pojmanyś własnymi słowami. Biegaj, spiesz się, wzbudź przyjaciela twego. Nie dawaj snu oczom twoim i niech nie drzemią powieki twoje (Prz 12, 1). Te słowa Mędrca nie powinny nas dziwić. Ludzie mierzą swoją troskliwość i swoje starania według wartości rzeczy sobie powierzonej i szkody, jaką przyniosłaby jej strata. W prowadzeniu dusz obie te okoliczności wyrażają się w stopniu tak wysokim, że ani żadna wartość nie byłaby w stanie okazać się wyższa, ani żadna szkoda nie może być większa. Nie ma więc obowiązku, który by wymagał więcej gorliwości i starania.
Wesprzyj nas już teraz!
Obowiązki podwładnych
Podwładny z kolei powinien uważać przełożonego nie za człowieka, ale za Boga. Powinien go szanować, wypełniać jego rozkazy z poświęceniem takim samym, jak gdyby pochodziły one od samego Boga. Jeżeli pan, u którego służę, każe mi słuchać swego rządcy, to czy będąc posłuszny rządcy, nie słucham samego pana? Jeżeli więc Bóg chce, żebym był pod posłuszeństwem przełożonego, to czy pełniąc jego wolę, nie spełniam woli samego Boga? Jeżeli św. Paweł żąda, żeby niewolnik był poddany swemu panu nie jako człowiekowi, ale jako Chrystusowi Panu, to czego będzie żądał od podwładnego względem przełożonego, któremu ten jest poddany prawem chrześcijańskiego posłuszeństwa?
Cnota ta posiada trzy stopnie: posłuszeństwo czynu, posłuszeństwo czynu i serca oraz posłuszeństwo czynu, serca i ducha. Są tacy, którzy wypełniają otrzymane rozkazy, ale w sercu je potępiają i niechętnie się do nich stosują. Są inni, którym rozkazy się podobają i nie mają do nich wstrętu, ale sądzą, że godzi im się przyganić. Są wreszcie tacy, którzy poddając rozum pod jarzmo Chrystusowe, przyjmują te rozkazy jako pochodzące od samego Boga i wypełniają je wiernie, ochotnie i z pokorą, nie pozwalając sobie sądzić tych, którzy mają prawo być ich sędziami.
Staraj się więc, miły bracie, być we wszystkim posłuszny twemu przełożonemu, albowiem jest napisane: Kto was słucha, Mnie słucha: a kto wami gardzi, Mną gardzi (Łk 10, 16). Nie pozwalaj sobie na żadną przyganę co do użytku, jaki może on czynić z swojej władzy, bo ten mógłby ci powiedzieć: ani przeciwko nam jest szemranie wasze, ale przeciwko Panu (Wj 16, 8). Strzeż się tworzyć sobie o nim niekorzystnej opinii, bo mógłby Pan do niego powiedzieć: „Wzgarda ich na Mnie, a nie na ciebie spada i przeciw Mojej własnej władzy oni powstają.” Niech w twoich stosunkach z przełożonym nie będzie nigdy cienia fałszu ani obłudy; powiedziano by ci bowiem: Nie skłamałeś ludziom, ale Bogu (Dz 5,4) i mogłoby ci się przytrafić to, co tym, o których w Piśmie Świętym mowa, że opłacili swój grzech nagłą i straszliwą śmiercią.
Obowiązki kobiet
Niewiasta niech się przykłada do należytego rządzenia domem, niech pilnie opiekuje się dziećmi, niech się stara podobać mężowi – jednym słowem, niech wypełnia wszystkie obowiązki swego stanu. To jej pierwsza powinność. Dopiero potem może, jeżeli zostanie jej trochę czasu, oddawać się pobożnym ćwiczeniom.
Obowiązki ojców
Ojcowie powinni mieć nieustannie przed oczami okropny los, jaki ściągnęło na Helego jego niedbalstwo w nauczaniu i karceniu synów. By go ukarać za ten występek, Bóg nie tylko zesłał na niego i synów nagłą i niespodziewaną śmierć, ale odebrał na zawsze jego pokoleniu najwyższe kapłaństwo. Pamiętaj, że winy dziecka są winami ojca. Kto spłodził dziecko do życia ziemskiego, niech dokłada wszelkiego starania, aby je zrodzić do życia w niebie! Niech je karci, niech mu daje dobre rady, chroni je od złego towarzystwa, niech mu dobiera cnotliwych nauczycieli, przyzwyczaja do pobożności, niech od samej kolebki wpaja w nie bojaźń Bożą, niech nagina, niech ujarzmia jego własną wolę, aby był ojcem jego duszy, tak jak jest ojcem jego ciała. Zwierzęta żywią swoje młode i dbają o ich przetrwanie; na tym kończy się cała ich miłość, cała troskliwość. Ale ty, istota rozumna! Czy wysoka godność ojca nie wkłada na ciebie innych obowiązków? Jesteś człowiekiem, jesteś chrześcijaninem, jesteś sługą Bożym. Staraj się, żeby twoje dzieci były dziećmi Bożymi, dziedzicami nieba, a nie stały się, broń Boże, niewolnikami szatana i obywatelami królestwa ciemności!
Obowiązki pracodawcy
Pracodawcy niech pamiętają tę groźbę Apostoła: Jeśli kto o domowych pieczy nie ma, zaprzal się wiary i jest gorszy niźli niewierny (1 Tm 5, 8). Niech pamiętają, że pracownicy to trzoda powierzona ich straży i że nadejdzie dzień, w którym zostanie im powiedziane: Gdzie jest stado, które tobie dano, zacny dobytek twój? (Jer 13, 20). Zastanów się nad tym wyrażeniem: zacny dobytek. Jest ono doprawdy słuszne! Tak jest, nader zacny to dobytek, i z powodu ceny, jaką został okupiony, i z powodu Świętego Człowieczeństwa Jezusa Chrystusa, za sprawą którego nie ma tak podłego niewolnika, który nie byłby wolny i wywyższony do najwyższego szlachectwa. Niech więc bogobojny chrześcijanin wypędzi ze swego domu nienawiść, przekleństwa, bluźnierstwa i wszelkie występki. Niech się stara, żeby wszyscy domownicy znali jego chrześcijańską naukę, żeby zachowywali przykazania Boże i kościelne, szczególnie zaś te, które dotyczą obowiązków niedzielnych, świątecznych i wstrzemięźliwości.
Św. Ludwik z Grenady Przewodnik Grzeszników, VIATOR, Warszawa 2002, s. 547-551.
