19 stycznia 2018

Bernard Maciejowski – reformator Kościoła polskiego

(By Anonymous (Kraków) [Public domain], via Wikimedia Commons)

Sukces kontrreformacji nie wynikał z zakulisowych knowań jezuitów i upadku oświaty w Rzeczypospolitej, co często sugerują wrogowie Kościoła, ale z wytrwałej pracy duszpasterskiej polskiego duchowieństwa. Zmarły przed 410 laty kard. Bernard Maciejowski należał do najwybitniejszych przywódców polskiego Kościoła doby odnowy, która nastąpiła po kryzysie reformacyjnym. Z pewnością można go postawić obok takich zasłużonych biskupów jak kardynał Stanisław Hozjusz i prymas Stanisław Karnkowski.

 

Urodzony w 1548 roku przyszły Prymas Polski kard. Bernard Maciejowski był synem Bernarda i Elżbiety z Kamienieckich. Pochodził z rodziny senatorskiej, choć o niezbyt długich tradycjach zasiadania w wyższej izbie parlamentu polskiego. Jako pierwszy senatorem został jego dziad, zresztą również Bernard, kasztelan lubelski. Brat ojca, Samuel, obrał drogę służby Kościołowi i pełnił posługę biskupa chełmskiego, potem płockiego, aż w końcu stanął na czele diecezji krakowskiej. Udzielał się także politycznie, dzierżąc z woli króla Zygmunta I urząd kanclerza.

Wesprzyj nas już teraz!

 

Początkowo nic nie wskazywało, że Bernard Maciejowski junior zostanie duchownym. Po ukończeniu nauki w kolegium jezuitów w Wiedniu przebywał na dworach cesarzy austriackich Ferdynanda i Maksymiliana. Po powrocie do kraju w połowie lat 60. brał udział w wyprawach wojennych, podczas których zabłysnął męstwem. Za zasługi król Henryk Walezy powierzył mu urząd chorążego nadwornego, a Stefan Batory starostwo borysławskie. Bernard wybrał jednak służbę Bogu. W 1581 roku złożył pełnione urzędy i wyjechał do Italii. Po studiach w Perugii i Rzymie otrzymał święcenia kapłańskie.

 

Akuszer Unii Brzeskiej

Dobra opinia, jaką się cieszył w kręgach kościelnych i na dworze królewskim sprawiła, że niedługo po powrocie do Polski powierzono mu administrowanie diecezją łucką. Wkrótce został jej ordynariuszem. Czynił starania, by w podległym sobie Kościele lokalnym wprowadzić reformy postanowione na soborze trydenckim. Najważniejszym jednak dziełem jakiego w tym czasie dokonał, było doprowadzenie do zawarcia Unii Brzeskiej – chyba największego, obok obrony Europy przed inwazja Islamu, osiągnięcia Kościoła Polskiego.

 

Biskup Maciejowski starał się wzmocnić istniejące wśród biskupów prawosławnych Rzeczypospolitej tendencje do zbliżenia z Rzymem. W duchu unii oddziaływał m.in. na schizmatyckiego biskupa łuckiego Cyryla Terleckiego. To na terenie rezydencji Maciejowskiego w Torczynie, odbyła się 2 grudnia 1594 roku narada, na której zapadła ostateczna decyzja o porozumieniu Cerkwi z Rzymem. Biskup Bernard reprezentował potem papieża Klemensa VIII na synodzie w Brześciu Litewskim w grudniu 1596 roku, podczas którego ogłoszono zjednoczenie kościoła prawosławnego z terenów Rzeczypospolitej z Rzymem. Także w późniejszym czasie wspierał unię, m.in. zabiegając o zapewnienie hierarchom unickim miejsc w senacie. Niestety bezskutecznie.

 

Pasterz kościoła krakowskiego

W uznaniu zasług bp Maciejowski został przeniesiony do wakującej po śmierci kard. Jerzego Radziwiłła diecezji krakowskiej. Od razu podjął tu intensywne zabiegi o wprowadzenie uchwał soboru trydenckiego. W 1601 roku zwołał synod diecezjalny. Jako jedno z zasadniczych zadań zgromadzeni na nim duchowni uznali walkę z ignorancją religijną wśród wiernych, przede wszystkim poprzez ambonę, ale zamierzano także wykorzystywać do tego celu inne okazje, jak choćby doroczne wizyty duszpasterskie w domach (kolęda). Postanowienia synodu wydano drukiem.

 

Wielkim wkładem biskupa Bernarda Maciejowskiego w reformę Kościoła polskiego stało się ogłoszenie przez niego 1 czerwca 1601 roku listu pasterskiego do proboszczów diecezji krakowskiej zwanego popularnie „Pastoralną” (Epistola pastoralis ad parochos). Według wskazań ordynariusza przygotował go ks. Łukasz Doktorek. List stanowił obszerną, składającą się ze wstępu i 26 rozdziałów, instrukcję obejmującą całokształt przepisów o pracy duszpasterskiej. Ogłoszona ponownie przez bpa Maciejowskiego już jako Prymasa Polski po synodzie prowincjalnym w 1607 roku miała wielkie powodzenie i długo jeszcze duchowieństwo Polsce z niej korzystało.

 

W kolejnych latach bp Maciejowski przeprowadził wizytację diecezji. Wiele parafii odwiedził osobiście. Pozostałe zlustrowali wyznaczeni przez niego kapłani. Pozwoliło to zlikwidować nadużycia oraz zaradzić wielu problemom duszpasterskim.

 

W Krakowie udało się biskupowi Bernardowi to, czego nie zdołał dokonać w Łucku – założył seminarium dla kandydatów do stanu duchownego. Umieścił je na wzgórzu wawelskim. Mimo że początkowo proces formacji przechodziło tam jednocześnie zaledwie kilkunastu kleryków, to i tak zapewnienie środków na utrzymanie tej niezwykle ważnej dla diecezji placówki napotykało na duże przeszkody. Ani kapituła krakowska, ani duchowieństwo parafialne i zakonne nie kwapiło się by dofinansować tę soborową nowinkę. Dodajmy przy okazji, że wiele uwagi bp Maciejowski poświęcał pozostającemu w rękach Kościoła szkolnictwu podstawowemu i średniemu. Hierarcha osobiście przeprowadził wizytację szkoły katedralnej, uważnie śledził także rozwój dość licznych na terenie diecezji krakowskiej szkółek parafialnych.

 

Troska o zachowanie czystości wiary skłoniła hierarchę do ogłoszenia Indeksu Ksiąg Zakazanych zawierającego także druki wydane na terenie Rzeczypospolitej.

 

Mecenas i jałmużnik

Przyszły Prymas Polski niezwykle cenił sobie naukę i sztukę. Na jego dworze przebywało wielu ludzi pióra i artystów. Środki wydane na ten cel niewątpliwie przyczyniały się to do krzewienia wyższej kultury na terenie Rzeczypospolitej.

 

Inną dziedziną, na którą ordynariusz łucki (potem krakowski i gnieźnieński) chętnie przeznaczał pieniądze, była dobroczynność. Nigdy nie odmawiał wsparcia proszącym o jałmużnę. Starał się również wpłynąć na ulżenie doli najuboższych (zwłaszcza w okresach po epidemiach i klęskach nieurodzaju) przez powoływanie przy parafiach sodalicji i bractw miłosierdzia zajmujących się wsparciem ubogich oraz nakazując budowę przytułków.

 

Z okazji ogłoszonego przez papieża Klemensa VIII w Rzymie Roku Jubileuszowego (1600 rok), król Zygmunt III Waza wraz biskupem Bernardem Maciejowskim podjęli starania w Stolicy Apostolskiej o zgodę na obchodzenie jubileuszu także na terenie Polski. Ojciec Święty zgodził się. Ten szczególny okres łaski trwał od 2 marca do 2 czerwca 1603 roku. W tym czasie w wyznaczonych kościołach Krakowa zasiadali spowiednicy uwalniając dusze penitentów od wyznanych grzechów, tak by podczas odwiedzenia katedry wawelskiej mogli uzyskać odpust jubileuszowy.

 

Prymas Polski

Działalność duszpasterska bpa Bernarda Maciejowskiego była ceniona nie tylko w kraju (przede wszystkim przez króla), ale także w Rzymie. Wspomniany papież Klemens VIII powołał go w połowie 1604 roku do Kolegium Kardynalskiego. Z kolei w 1606 roku zgodnie z wolą Zygmunta III Wazy Stolica Apostolska przeniosła kardynała do Gniezna, na stolicę prymasowską. Niestety, rychła śmierć, 19 stycznia 1608 roku, przerwała plany wdrażania reformy w kolejnej diecezji. Prymas Polski, kardynał Bernard Maciejowski spoczął w Krakowie, w odnowionej przez siebie kaplicy rodzinnej, obok stryja Samuela, biskupa krakowskiego.

 

Adam Kowalik

Wesprzyj nas!

Będziemy mogli trwać w naszej walce o Prawdę wyłącznie wtedy, jeśli Państwo – nasi widzowie i Darczyńcy – będą tego chcieli. Dlatego oddając w Państwa ręce nasze publikacje, prosimy o wsparcie misji naszych mediów.

Udostępnij
Komentarze(0)

Dodaj komentarz

Anuluj pisanie

Udostępnij przez

Cel na 2024 rok

Skutecznie demaskujemy liberalną i antychrześcijańską hipokryzję. Wspieraj naszą misję!

mamy: 105 295 zł cel: 300 000 zł
35%
wybierz kwotę:
Wspieram